FEMOROASETABULER SIKIŞMA (FAS) - KLİNİK TANI

Prof. Dr. Ahmet Turan AYDIN
Memorial Antalya Hastanesi, Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Başkanı
Şekil 1: Anormal morfoloji hareket esnasında eklem açıklığını değiştirerek anormal sürtünmeye neden olur. a. Normal kalça ve eklem açıklığı, b. Baş-boyun ofsetinin kaybolması femur boynunun asetabulum ön kenarına anormal sürtünmesine neden olur (femoral tip FAS), c. Asetabulumun femur başunu aşırı örtmesi de bir kıskaç etkisi oluşturur (Kıskaç tip - asetabulet tip FAS), d. Karışık tipte ise hem femoral hem de asetabuler tip FAS görülür. (Lavigne ve ark.dan) (2)
Şekil 1: Anormal morfoloji hareket esnasında eklem açıklığını değiştirerek anormal sürtünmeye neden olur. a. Normal kalça ve eklem açıklığı, b. Baş-boyun ofsetinin kaybolması femur boynunun asetabulum ön kenarına anormal sürtünmesine neden olur (femoral tip FAS), c. Asetabulumun femur başunu aşırı örtmesi de bir kıskaç etkisi oluşturur (Kıskaç tip - asetabulet tip FAS), d. Karışık tipte ise hem femoral hem de asetabuler tip FAS görülür. (Lavigne ve ark.dan) (2)
Kalça ekleminin osteoartritinin bir çok nedeni bulunmaktadır. Son on yılda "anormal kalça morfolojisinin" labrum ve eklem kıkırdağında erken hasara neden olarak; eklemde dejeneratif süreci başlatabileceğine ait klinik ve görüntüleme yöntemleriyle kanıt elde edilmiştir.

Ganz ve ark. Femur başı ve asetabulum arasındaki uyumsuzluğun labrum ve eklem kıkırdağı hasarı yaparak dejeneratif artriti başlatabileceğini göstermiş, femoroasetabuler sıkışma (FAS) adını verdikleri bu klinik durum için morfoloji temelli sınıflama (Şekil 1) geliştirmişlerdir (1,2,3).

Anormal morfolojinin oluşturduğu yumuşak doku hasarları kalça ekleminde özellikle kasıkta tipik bir ağrıya neden olur. Hastalar ya genç, aktif ve spor yapan erkek veya orta yaş kadınlardır. Başlangıcın sinsi ve yakınmalarında aralıklı olması tanı gecikmesine neden olur. Bu klinik durumun bilinmesi ve erken tanınması “eklem koruyucu“ tedavilerin geliştirilmesi açısından önem taşımaktadır.

Klinik ve Tanı

Şekil 2: Kasık ağrısı, kavrama belirtisi
Şekil 2: Kasık ağrısı, kavrama belirtisi
Hastalar sıklıkla kalça ağrısından yakınırlar. Olguların % 88 de kasık, % 67 sinde lateral kalça ağrısı şeklindedir (4). Kasık ağrısı hasta tarafından tipik bir şekilde tanımlanır. Kavrama belirtisi olarak tanımladığımız bu anlatımda hastalar ağrıyı, ellerini pergel gibi açarak kasıklarına koyarak tanımlarlar (Şekil 2). Ağrıya eklemde takılma, ses gelmesi ve zaman zaman emniyetsizlik hissi de eşlik edebilir. Belirtiler aktiviteyle, özellikle kalçanın fleksiyonunun sık yapıldığı sportif aktivitelerden sonra artar. Femoral tip genç aktif erkeklerde, asetabuler tip ise orta yaş kadınlarda sık görülür.
Tanı ve ayırıcı tanı için dikkatli fizik bakı önemlidir. ROM, FABERE ve Trandelenburg testlerinden sonra ağrı ve lokalizasyonunu oluşturmak ve anlamak için geliştirilmiş sıkıştırma testleri yapılmalıdır (Şekil 3). Tanısal duyarlılıkları konusunda sağlam kanıt bulunmamasına rağmen sıkıştırma testlerinin tanıda önemli katkıları olmaktadır. Ayırıcı tanı (bel fıtığı, kasık fıtıkları ve osteitis pubis gibi) için bel, pelvis ve kasık bölgelerinin dikkatli bakıları yapılmalıdır.

Dikkatli bir anamnez ve fizik bakıdan sonra anormal morfolojinin ortaya konulmasında kalça grafileri, BT ve MRG (artrografi) önemli katkıda bulunur.



Şekil 3: a. Önde sıkışma testinde akut fleksiyon adduksiyon ve iç rotasyonda, b. Arkada sıkışma testinde ise ekstansiyon, abduksiyon ve dış rotasyonda eklemde ağrı oluşur.

Şekil 3: a. Önde sıkışma testinde akut fleksiyon adduksiyon ve iç rotasyonda, b. Arkada sıkışma testinde ise ekstansiyon, abduksiyon ve dış rotasyonda eklemde ağrı oluşur.


Kaynakça

  1. Ganz R, Parvizi J, Beck M, et al. Femoroacetabular impingement: a cause of osteoarthritis of the hip. Clin Orthop. 2003; 417:112–120.
  2. Lavigne M, Parvizi J, Siebenrock KA, et al. Anterior femoroacetabular impingement: part I: techniques of joint preserving surgery. Clin Orthop. 2004; 418:61–66.
  3. Beck M, Kalhor M, Leunig M, et al. Hip morphology influences the pattern of damage to the acetabular cartilage: femoroacetabular impingement as a cause of early osteoarthritis of the hip. J Bone Joint Surg Br. 2005;87-B(7):1012-1018.
  4. Clohisy JC, Knaus ER, Devyani M, et al. Clinical presentation of patient with anterior hip impingement. Clin Orthop.2009; 467:638-644.