KALÇA EKLEMİNDE UYGULANAN TEDAVİLER

Prof. Dr. Cem Nuri Aktekin
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı

1. AĞRI KONTROL İLAÇLARI

Kalça eklemi ile ilgili sıkıntı yaşayan insanlar için ağrı yönetimi esastır. Hastalar, asetaminofen ve nonsteroidal antienflamatuar ilaçlar gibi reçetesiz satılan ağrı kesicilerle hafif ila orta şiddetteki ağrıları için tedavi edilebilirler. Orta ila şiddetli problemi olan kişiler daha şiddetli ağrı yaşayabilir. Bu gibi durumlarda, reçeteli ağrı kesiciler gerekebilir ve cerrahi seçenekler değerlendirilmelidir.

2. KALÇAYA EKLEM İÇİ ENJEKSİYON TEDAVİLERİ

Kortikosteroidler

Kortikosteroidler, bağışıklık sistemini düzenleyen bir hormon olan kortizolün etkilerini taklit ederek ağrı ve şişliğe neden olan iltihabı kontrol eder. Bununla birlikte, kortikosteroid enjeksiyonları yalnızca geçici ağrı kesici etki sunar. Ayrıca olası yan etkileri mevcut olduğundan dikkatli kullanılması gerekmektedir.

Hyaluronik Asit

Osteoartrit için bir başka potansiyel tedavi hyaluronik asit enjeksiyonudur. Sağlıklı kalça eklemi sinoviyal sıvı adı verilen az miktarda jel benzeri bir madde içerir. Sinovyal sıvı, aktivite sırasında eklemi koruyan ve kayganlaştıran hyaluronik asit adı verilen bir bileşen içerir. Yaşlılık ve osteoartrit gibi durumlarda hyaluronik asitin özelliği bozulmakta ve sinovyal sıvının etkisi azalmaktadır. Bu gibi durumlarda kalça eklemine yapılan hyaluronik asit enjeksiyonları iyileşmeyi destekleyici olabilir. Ancak kullanımı diz eklemi gibi yaygın değildir.

Trombositten Zengin Plazma (PRP)

Hasarlı dokunun iyileşmesine yardımcı olmak için kalçaya trombositten zengin plazma (PRP) adı verilen doğal bir madde enjekte edebilir. Trombositten zengin plazma, kendi kanınızdan alınan trombosit adı verilen pıhtılaşmayı sağlayıcı kan hücrelerinin santrifüj işlemi ile yoğunlaştırılmasıyla oluşur. Trombositler, iyileşmeyi teşvik eden büyüme faktörü olarak adlandırılan maddeleri serbest bırakarak hasarlı dokuların iyileşmesine yardımcı olur. Kalça eklemi için kesin sonuçlar bildirilmemiştir ve kullanımı tartışmalıdır.

Kök Hücre

Kök hücreler vücutta bulunan tüm hücrelere dönüşme potansiyeli olan ana hücrelerdir. Leğen kemiği veya göbekten alınan yağ dokusu içerisindeki kök hücreler steril koşullarda filtreleme ve ayrıştırma işlemine tabi tutulur. Bu işlem sonrası elde edilen kök hücreler kalça eklemine enjekte edildiğinde hasarlı kıkırdakların ve dokuların tekrardan büyümesini ve iyileşmesini sağlayabilmektedir. Kalça eklemi için kesin sonuçlar bildirilmemiştir ve kullanımı tartışmalıdır.

3. FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON

Eklem ve kaslarınızı tekrar kullanabilmek için aktivite ve egzersiz günün düzenli bir parçası olmalıdır. Fizyoterapist güçlendirme ve hareketlilik egzersizleri önererek ve yürüteç, baston ya da koltuk değneği gibi bir yürüyüş yardımcısının nasıl kullanılacağını öğrenmenize yardımcı olacaktır. Terapi ilerledikçe, genellikle yardım almadan yürüyene kadar bacağınıza verdiğiniz ağırlığı artırırsınız.

Kalça hastalarında eklemin taşıdığı yükü azaltmak, kalçanın stabilitesini arttırmak için kalça kaslarının güçlendirilmesi şarttır. Ancak bu egzersizlerin kalçaya yük bindirmeyen egzersizler olması gerekir. Yürüyüş, koşu gibi egzersizler ağrıyı arttırır. Bunun yerine oturarak ağırlıkla yapılan egzersizler, bisiklet, yüzme gibi ekleme yük bindirmeyen egzersizler yapılmalıdır.

Kalça hastaları eğer fazla kilosu varsa mutlaka zayıflamalıdır. Kalçaya binen yük azaltılmadığı sürece yapılan tedavilerin etkisi yetersiz ve geçici olur. Bunun için iyi bir diyet ve egzersiz programı ile obezite rehabilitasyonu yapılması da şarttır.

4. CERRAHİ TEDAVİLER

Kalça Artroskopisi

Kalça artroskopisi, kalça eklemi ve çevresindeki yumuşak dokuların sorunlarını teşhis ve tedavi etmek için bir artroskop (kamera) ve özel yapılmış cerrahi aletler ile yapılan, minimal kesi gerektiren, cerrahi bir işlemdir. Açık cerrahi işlemlerle karşılaştırıldığında, bu küçük kesiler ve aletler kalça eklemi ve ilgili yumuşak dokularda daha az hasara neden olur. Bu durum daha az ağrı ve yara izi, daha az komplikasyon, daha az enfeksiyon riski ve daha kısa iyileşme süresi ile sonuçlanır.

Bu avantajlar ayrıca kireçlenmeye neden olan koşulların önleyici olarak tedavi edilmesine izin verir, bu nedenle bazı durumlarda kalça kireçlenmesini geciktirir ve kalça protezi gibi işlemlere olan ihtiyacı azaltır veya ortadan kaldırır.

Kalça artroskopisi kalça sıkışma sendromu, atlayan kalça, labrum yırtıkları, bağ ve kıkırdak yaralanmaları gibi rahatsızlıklarda uygulanabilmektedir. Hasta sırtüstü pozisyonda yatar ve ayağına traksiyon (çektirme) aparatı takılarak kalça eklem boşluğunun hacmi artırılır, ardından 2 ila 5 adet, yaklaşık 1cm’lik kesiler ile kalça eklemine girilerek görüntüleme ve tedavi edici işlemler yapılır.

Kor Dekompresyon

Kor dekompresyon, kalça kemiğinde, eklem komşuluğunda kanlanması bozulmuş, ölü kemik bölgesine cerrahi olarak delme işlemini içeren cerrahi bir yöntemdir. Bu işlem, basıncı azaltır, kan akışının artmasına izin verir, kemik ve eklem yıkımını yavaşlatır veya durdurur. Kor dekompresyon işlemi, osteonekrozu tedavi etmek için yaygın olarak yapılmaktadır. Cerrahi başarı, eklemdeki kemik ölümünün miktarına ve yerine, eklemin ne kadar ağırlık taşıma eğiliminde olduğuna ve diğer bazı faktörlere bağlıdır.

Kalça Osteotomileri

Kalça osteotomileri gelişimsel kalça çıkığı, kıkırdak hasarları, osteonekroz (kemik çürümesi), travma, impingement (sıkışma) sendromu gibi kalça uyumunu bozan, ağrı ve ilerleyici aşınmaya neden olan hastalıklarda, hastalıklı dokudaki artmış yükün daha sağlıklı dokuya aktarılması ve eklem uyumunun daha iyi sağlanması amacıyla yapılan kemik kesileri ve uygun pozisyonda tekrar tespitini içeren ameliyat grubudur. Osteotomiler yapılış yerlerine göre femoral (uyluk kemiği) ve pelvik (leğen kemiği) olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Bu yöntemler sayesinde ilerleyici aşınma, osteoartrit riski ve kalça protezine ihtiyaç azaltılmaya çalışılır.

Kalça Protezi

Kalça protezi ameliyatı, kalça ekleminin çeşitli sebeplerle deforme olması sonucu yapılan bir cerrahidir. Cerrahide eklemin hasarlı kısımları çıkarılır, yenine metal, seramik ve güçlendirilmiş materyallerden yapılan komponentleri olan implant yerleştirilir. Bu yapay eklem (protez) ağrının azaltmasını ve yürümenin kolaylaşmasını sağlar. Genellikle, diğer tüm tedavi seçenekleri yeterli olmadığında yapılır.

En sık yapılma nedeni osteoartrit (kireçlenme) olmakla birlikte, romatolojik hastalıklar, osteonekroz (kanlanma yetersizliğine bağlı kemikte çürüme ve çökme), kalça kırıkları ve başka hastalıklar sonucu da kalça protezi ihtiyacı olabilmektedir.

Genel anestezi veya belden uyuşturma ile yapılan bu ameliyat çoğunlukla kalçanın arka veya yan kısmından kesiler ile yapılır. Hasarlı kıkırdaklar ve kalça kemiği kesilerek çıkartılır. Leğen kemiği ve uyluk kemiğine implantların birbirine top soket ilişkisi gösterecek şekilde yerleştirilmesi ile sonlanır.

Kalça protezi ameliyatı yüz güldürücü bir ameliyat olsa da bazı riskleri de barındırmaktadır. Damarlarda oluşan kan pıhtıları, protez enfeksiyonu, kan kaybı gibi önlemleri alınan riskleri mevcuttur. Ayrıca ameliyat sonrasında çıkık riskine karşı yüksek aktiviteli sporlardan ve eklemi zorlayıcı hareketlerden uzak durmak gerekmektedir.